Małżeństwo cywilne czy kościelne? Co je różni?

Cel główny POLECAMY	Uczeń poznaje biblijne przymioty małżeństwa
Cele  szczegółowe	Uczeń: rozróżnia formy małżeństwa w Polsce, wymienia przymioty małżeństwa sakramentalnego, wymienia przymioty małżeństwa cywilnego, poznaje teksty przysięgi kościelnej i cywilnej, podaje różnicę między małżeństwem cywilnym a kościelnym, rozumie, dlaczego Bóg małżeństwo podnosi do rangi sakramentu
Metody pracy	lekcja odwrócona, miniwykład – pogadanka, rozmowa kierowana, praca z tekstem źródłowym, praca w parach
Formy pracy	grupowa (praca w parach), indywidualna
Środki dydakyczne	teksty przysięgi małżeńskiej obowiązujące w Urzędach Stanu Cywilnego w Polsce oraz przysięgi małżeńskiej składanej podczas ślubu kościelnego (konkordatowego), teksty Ewangelii Mateusza (Mt 19, 3–12), prezentacja multimedialna lub arkusze z wcześniej przygotowanymi tekstami, które są podstawą tematu lekcji, film z serii 3MC Co to jest małżeństwo https://www.youtube.com/watch?v=smjkwo30Atk,  cytat z KKK (przygotować na osobnej kartce, do rozdania uczniom na końcu lekcji)

 

Część wstępna i powtórzenie wiadomości
Po powitaniu, modlitwie oraz sprawdzeniu obecności nauczyciel przystępuje do dialogu z uczniami. Można wykorzystać ćwiczenie zdań niedokończonych, które kończyło poprzednią lekcję: 

Co by się stało, gdyby:

• z małżeństwa usunięto by miłość ludzką (eros)?
• z małżeństwa usunięto by miłość przyjacielską (filia)?
• z małżeństwa usunięto by miłość zdolną do poświęceń (agape)?

Sugerowane odpowiedzi uczniów będą zazwyczaj takie same: takie małżeństwa nie przetrwają. To ćwiczenie najlepiej pokaże, że miłość małżeńska ma różne odcienie, płaszczyzny, które muszą w relacji być uwzględnione jednocześnie. Pomniejszenie lub wykluczenie którejś z nich grozi rozpadem związku. Ćwiczenie jest tylko utrwaleniem i przypomnieniem poprzedniej jednostki, nie powinno zatem zająć więcej niż 5 minut. 

Wprowadzenie w temat zasadniczy
Po dokonaniu powtórzenia wchodzimy z uczniami w dialog na temat różnic w tekstach przysiąg małżeńskich. Uczniowie teksty otrzymali przed lekcją w ramach metody „lekcji odwróconej”. 

Przysięga, którą aktualnie składa się w Urzędach Stanu Cywilnego (małżeństwo cywilne):
Świadomy/Świadoma praw i obowiązków wynikających z zawarcia małżeństwa uroczyście oświadczam, że wstępuję w związek małżeński z (imię i nazwisko drugiej z osób wstępujących w związek małżeński) i przyrzekam, że uczynię wszystko, aby nasze małżeństwo było zgodne, szczęśliwe i trwałe. 

Przysięga, którą aktualnie składa się w Kościele Katolickim (małżeństwo konkordatowe):
Ja (imię) biorę Ciebie (imię Panny Młodej lub Pana Młodego) za żonę/męża i ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz to, że cię nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż Panie Boże Wszechmogący w Trójcy Jedyny i Wszyscy Święci. 

Pytania:

• Jakimi przymiotnikami określisz małżeństwo cywilne na podstawie przysięgi?
• Jakimi przymiotnikami określisz małżeństwo kościelne na podstawie przysięgi małżeństwa konkordatowego?
• W czym te dwie przysięgi się różnią? 

Uczniowie mieli samodzielnie w domu odpowiedzieć na powyższe pytania, katecheta zbiera teraz owoce ich przemyśleń. W rozmowie kierowanej należy szczególnie zwrócić uwagę na różnice, jakie uczniowie wynotowali na podstawie tekstów. Ta część katechezy nie powinna trwać dłużej niż 10 minut. Teksty przysięgi małżeństwa, zarówno kościelnego, jak i cywilnego, powinny być albo wyświetlone w prezentacji, albo w trakcie lekcji rozdane uczniom, aby teksty móc zestawiać ze Słowem Bożym. 

Część zasadnicza 
Nauczyciel, podsumowując wprowadzenie, stawia pytanie problemowe: skąd zatem takie różnice w rozumieniu małżeństwa? Dlaczego prawo cywilne i prawo kościelne różnią się w kwestii rozumienia małżeństwa? 
Katecheta rozdaje uczniom karty z fragmentem: Mt 19, 3–12. 

Wtedy przystąpili do Niego faryzeusze, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?» On odpowiedział: «Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela». Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją?» Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było. A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę – chyba w wypadku nierządu – a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo». Rzekli Mu uczniowie: «Jeśli tak ma się sprawa człowieka z żoną, to nie warto się żenić». Lecz On im odpowiedział: «Nie wszyscy to pojmują, lecz tylko ci, którym to jest dane. Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje.

Należy uczniom dać parę minut czasu za zapoznanie się z tekstem. Nauczyciel prosi, by uczniowie zaznaczyli w tekście słowa lub zwroty, które są im nieznane lub niezrozumiałe. 

Zazwyczaj uczniowie pytają o następujące sprawy: 

• co oznacza zwrot „oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu” – tłumaczymy, że faryzeusze pytają Jezusa o możliwość rozwodu,
• co oznacza zwrot „zatwardziałość serca” – tłumaczymy, że zwrot ten w języku biblijnym oznacza błędne myślenie, a nie brak uczuć. Decyzja o małżeństwie nie jest wynikiem tylko uczuć, ale wynikać ona powinna z roztropnego namysłu. 

W komentarzu warto też uczniom wspomnieć, że tekst z Ewangelii św. Mateusza pojawi się jeszcze na przyszłej lekcji, której tematem będą tzw. przeszkody małżeńskie. Sygnalizujemy, że pojawiają się one w bardzo ogólnej formie w końcu cytowanej perykopy (od słów: „nie wszyscy to pojmują”). 

Katecheta dzieli klasę na pary. Każda para powinna mieć przed sobą tekst Ewangelii św. Mateusza oraz teksty przysięgi ślubu kościelnego i cywilnego. 

Uczniowie w parach mają przedyskutować następujące pytania: 

• Które fragmenty nauczania Jezusa wprost zostały zawarte w słowach przysięgi małżeństwa sakramentalnego? 
• Które fragmenty nauczania Jezusa zostały wykluczone z tekstu przysięgi małżeństwa cywilnego? 
• Gdzie w cytowanym fragmencie Ewangelii pojawia się informacja o tym, że człowiek zmienia prawo objawione? 
• Dlaczego prawo cywilne wykluczyło pewne przymioty małżeńskie? 

Przewidziany czas na dyskusję w parach to 10 minut.

Podsumowanie pracy w grupach
Po pracy nad tekstami źródłowymi katecheta dokonuje podsumowania centralnej części lekcji. Do tego celu wykorzystuje tablicę, na której zapisuje efekt pracy w parach. 

• Które fragmenty nauczania Jezusa wprost zostały zawarte w słowach przysięgi małżeństwa sakramentalnego? 

Sugerowane odpowiedzi uczniów: 

• małżeństwo jest związkiem jednego mężczyzny i jednej kobiety („stworzył ich jako mężczyznę i kobietę”),
• małżeństwo jest nierozerwalne i wierne („nie opuszczę Cię aż do śmierci”, „stają się jednym ciałem”).
• Któr...